Allah biridir. Buna Müslüman olup da inanmayan mı var? Hayır, kat’a ve asla. Allah birdir. Her şeyin dizgini onun elindedir. O mekândan münezzeh ve her yerde hazır ve de nâzırdır. Öyle mi? Elbette ki öyle. Şüphesi olan mı var?

En küçük bir siyâsî ve sosyal hâdiselerde kırılmalar, zorlanmalar yaşıyoruz. Hiç Nûr talebelerine yakışmayan ve yanaşmaması gereken vaziyetler baş gösteriyor. Gereksiz yere hiç de etki alanımızda olmayan hâdiselere dalıyoruz. Bir de hiç ilgilenmememiz ve bakmamamız gereken meselelere bakabiliyor ve ilgilenebiliyoruz. Böylece tüm hâdiselerden haberdarız. Bir anda rengimiz atıyor, sanki yaşanan hâdiseler başıboşmuş gibi tavırlar alıyoruz. Çok gereksiz tartışmalar ve yazışmalar içine giriyoruz. Bir türlü tevekkül vaziyeti alamıyoruz veya tevekkülde zorlanıyoruz.
 
Bir diğer mesele de esbâba fazla güveniyor ve esbâbtan çok korkuyoruz. Mâdem Allah birdir. Her şeyin dizgini onun elindedir ve her şey O’nun emri ve izni ile oluyor ve biz öyle inanıyoruz. Ancak hiç de öyle duruş yapamıyoruz. Bize musîbet gibi görünen mülk âleminde yaşanan hâdiselerin altında kader cihetinde ve melekût veçhesinde ne dersler saklı ve hangi hikmetler var onlara bir türlü hamledemiyoruz.
Halbûki bu gibi dersleri Risâle-i Nûrlardan okuyoruz. Ancak günlük iştigâl ettiğimiz hâdiseler, afak ve kesret âlemi bizleri dağıtıyor. Kalbimizi ifsâd ediyor, aklımızı da geveze yapıyor farkında bile değiliz. Birbirimize de afakî hâdiseleri ve kesret tabakasını servis yapmakta gecikmiyoruz. Birbirimizi kırmamız ve sû-i zân yapmamız da çabası.
Öyleyse afaka dalıp boşuna yorulmayalım. Bu tür hâdiselere müracâat edip sıkıntı çekip başkalarına da çektirmeyelim. Rabbimize güvenelim ve afakî hâdiselerin başıboş olmadığını düşünelim îmânî vazîfemize dahâ şiddetli çalışalım. Afakî meselelere tenezzül edip minnet çekmeyelim. Onlarla fazla iştigâl edip nûrânî vazîfemize halel getirmeyelim.
Afakî meselelerle iştigâl edenler bizim nûrânî vazîfemizle iştigâl etmiyorsa bizler de onlara temelluk edip minnet çekmeyelim ve boyun eğmeyelim.
Afakî ve siyâsî meselelerin arkasına biz düşeceğimize onlar bizim nûrânî vazîfenizin peşine takılsın. Çünkü bizlerin vazîfesi kâinatta en büyük vazîfedir.
Hele hele ehl-i dünya ve ehl-i dalâletten korkup ümîtsizliğe düşmeyelim. Onlardan ve esbâbtan korkup titremeyelim. Bizlere bu vaziyet ve hâl yakışmaz.

İşte, şu vaziyette bir insana hakiki ma’bud olacak, yalnız her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazînesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hazır, mekândan münezzeh, aczden müberrâ, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ bir Kadîr-i Zülcelâl, bir Rahîm-i Zülcemâl, bir Hakîm-i Zülkemâl olabilir.

Çünkü, nihayetsiz hâcât-ı insaniyeyi ifâ edecek, ancak nihayetsiz bir kudret ve muhît bir ilim sahibi olabilir. Öyle ise, ma’budiyete lâyık yalnız Odur.

İşte ey insan! Eğer yalnız Ona abd olsan, bütün mahlûkat üstünde bir mevkî kazanırsın. Eğer ubûdiyetten istinkâf etsen, âciz mahlûkata zelîl bir abd olursun. Eğer enâniyetine ve iktidarına güvenip tevekkül ve duâyı bırakıp, tekebbür ve dâvâya sapsan, o vakit, iyilik ve icad cihetinde, arı ve karıncadan daha aşağı, örümcek ve sinekten daha zayıf düşersin; şer ve tahrip cihetinde, dağdan daha ağır, tâundan daha muzır olursun.
(Sözler | Yirmi Üçüncü Söz | 289)

Hani Yunus(as) denize atıldığında denize, karanlığa, dalgalara ve balığa hatta onu denize atanlara kızdı mı? Onlarla hiç iştigâl etti mi? Onlara müracâat etti mi? Onlardan kurtuluş için çare aradı mı? Hayır, bunların hiç birini yapmadı. Yunus(as) sadece ve sadece Yüce Allah’a yöneldi, enfüsî tefekkür, tezekkür ve murâkabe yaptı. Çünkü O biliyordu ki Müessir-i Hakîkî yalnız ve yalnız Allah idi. Bütün sebeplerin sahibi de Allah idi. Sebeplerin zinciri de Allahın elinde idi. Böylece o da Allah’ı râzı etti ve selâmete erdi.

Hem der ki: Mânen sevdiğin ve alâkadar olduğun ve perişaniyetinden müteessir olduğun ve ıslah edemediğin şu kâinat, bir Kadîr-i Rahîmin mülküdür. Mülkü sahibine teslim et. Ona bırak; cefâsını değil, safâsını çek. O hem Hakîmdir, hem Rahîmdir. Mülkünde istediği gibi tasarruf eder, çevirir. Dehşet aldığın zaman, İbrahim Hakkı gibi “Mevlâ görelim neyler / Neylerse güzel eyler” de, pencerelerden seyret, içlerine girme.(Yirminci Mektup)

Ey insan! Hayatın ağır tekâlifini omuzuna alıp zahmet çekme. Hayatın fenâsını düşünüp hüzne düşme. Yalnız dünyevî, ehemmiyetsiz meyvelerini görüp, dünyaya gelişinden pişmanlık gösterme. Belki, o sefine-i vücudundaki hayat makinesi, Hayy-ı Kayyûma aittir. Masarıf ve levazımatını O tedarik eder.

Ve o hayatın pek kesretli gayeleri ve neticeleri var ve Ona aittir. Sen o gemide bir dümenci neferisin. Vazîfeni güzel gör, ücretini al, keyfine bak. O hayat sefinesi ne kadar kıymettar olduğunu ve ne kadar güzel faydalar verdiğini ve o sefine sahibi Zâtın ne kadar Kerîm ve Rahîm olduğunu düşün, mesrur ol ve şükret. Ve anla ki, vazîfeni istikametle yaptığın vakit, o sefinenin verdiği bütün netâiç, bir cihetle senin defter-i a’mâline geçer, sana bir hayat-ı bâkiyeyi temin eder, seni ebedî ihyâ eder.(Yirminci Mektup)

Madem O var ve bâkidir; başkaları ne olursa olsun, merak çekmeyiniz.

Belki o mahbuplarda sebeb-i muhabbetiniz olan hüsün ve ihsan, fazl ve kemal, o Mahbub-u Bâkînin cilve-i cemâl-i bâkisinden çok perdelerden geçip, gayet zayıf bir gölgenin gölgesidir.

Onların zevalleri sizleri incitmesin. Çünkü onlar bir nevi aynalardır.

Aynaların değişmesi, şâşaa-i cemâlin cilvesini tazeleştirir, güzelleştirir. Madem O var, herşey var.(Yirminci Mektup)